Over de hele wereld worden vrouwen gezien als verzorgers. * Door de geschiedenis heen hebben vrouwen deze rol op zich genomen. Moeders, grootmoeders, dochters, allen die persoonlijke en professionele zorg verlenen. Ruim tachtig procent van de zorgverleners is vrouw, die vijftig procent meer tijd aan het verlenen van zorg besteedt dan de gemiddelde man. Binnen deze groep zien we vrouwen met een migratieachtergrond. Hoe geven deze migrerende vrouwen vorm en vervullen zij deze rol bij het veranderen van hun vertrouwde omgeving?

Familie- en gemeenschapsverzorgers

In de loop der jaren is het aantal individuele vrouwen dat migreert voor werk, onderwijs of als hoofd van een huishouden drastisch gegroeid. De integratie van deze vrouwen blijkt in de meeste gevallen een complex proces. Door onderschatting van de vooropleiding en werkervaring vullen deze vrouwen uiteindelijk 'de gaten' op de arbeidsmarkt. Niettemin spelen deze vrouwen doorgaans een cruciale rol voor hun gezin en de gemeenschap in hun land van herkomst. Door delen van hun eigen inkomen als financiële steun naar familieleden te sturen via geldovermakingen, toont enig onderzoek de positieve ontwikkeling aan op het economische welzijn van de ontvangende personen.

De ervaringen van migrantenvrouwen in het land van bestemming dragen ook bij aan de sociale ontwikkeling van het gezin en de gemeenschap in het land van herkomst. Dit proces kan sociale overmaking worden genoemd. Het ervaren van andere sociale normen, normen of identiteiten en mogelijk het aanleren van nieuwe vaardigheden kan bijdragen aan de persoonlijke ontwikkeling van migrantenvrouwen. Deze nieuwe of andere kennis kan worden overgedragen op familieleden en leden van de gemeenschap.

Vrouwenbanen: gemakkelijk en van lage waarde?

Vrouwelijke arbeidsmigranten spelen een grote rol op de arbeidsmarkt van het land van bestemming. Een groeiende vraag naar huishoudelijke zorg, huishoudelijk werk en professionele gezondheidszorg heeft de afgelopen tien jaar geleid tot meer migratie van vrouwen. Met de vergrijzing van de meeste westerse landen spelen vrouwelijke arbeidsmigranten een cruciale en onvervangbare rol op de arbeidsmarkt. Ze onderhouden ook het werkgelegenheidssysteem van het land.

Migrantenarbeiders worden echter dagelijks geconfronteerd met misvattingen over hun capaciteiten en kennis – ze worden gezien als mensen die de banen van anderen inpikken en alleen maar laagwaardig werk kunnen leveren. Vrouwelijke arbeidsmigranten worden ook geconfronteerd met seksistische attitudes die bijdragen aan deze ideeën. Deze houding duwt migrerende vrouwen naar banen die als gemakkelijk en van lage waarde worden ervaren, zoals huishoudelijk werk en werk in de gezondheidszorg, zowel professioneel als informeel. Huishoudelijk werk en werk in de gezondheidszorg worden gezien als een natuurlijk verlengstuk van de rol van vrouwen in het dagelijks leven.

Een beroep in de gezondheidszorg

De gezondheidszorgsector kampt wereldwijd met een tekort aan arbeidskrachten en is afhankelijk van migrerende gezondheidszorgwerkers om een rol te spelen bij het oplossen van dit probleem. Uit onderzoek blijkt echter dat dit in de meeste westerse landen geen duurzame oplossing is. Sommige westerse landen zijn actief bezig met het werven van buitenlands gezondheidszorgpersoneel. In ruil daarvoor krijgen deze werknemers een opleiding en opleiding aangeboden in combinatie met een baan. Deze aanbiedingen lijken niet te zijn gedaan aan andere migrerende vrouwen, die om andere redenen of op eigen initiatief zijn gemigreerd. Deze vrouwen betreden zonder dit soort ondersteuning de arbeidsmarkt in het land van bestemming. 

Wanneer migrantenvrouwen de gezondheidszorg betreden, kunnen ze te maken krijgen met een reeks uitdagingen als gevolg van wetgeving, erkenning van vooropleiding en werk, culturele verschillen, discriminatie en taalbarrières. Als gevolg van deze factoren komen migrerende gezondheidszorgwerkers meestal terecht bij ouderen, hetzij via de thuiszorg of via organisaties voor begeleid wonen. Dit werkterrein in de gezondheidszorg wordt vaak gezien als niet uitdagend en voorspelbaar.

Huishoudelijk personeel

Migrerende vrouwen vinden hun werkplek ook in het huishoudelijk werk, als verzorgers voor jonge kinderen, ouderen of huishoudelijk werk. Wanneer zij in een informele huiselijke omgeving werken, lopen migrantenvrouwen het risico van misbruik vanwege de afhankelijke relatie tussen de werknemer en de werkgever. Afhankelijkheid op basis van een verblijfsvergunning, inkomen, huisvesting en zekerheid van werkkansen, maar ook isolatie van sociale omstandigheden en gebrek aan nauwkeurige informatie als gevolg van taal- en culturele verschillen vergroten de kwetsbaarheid van deze vrouwen.

De drie uitgangspunten om het Nederlandse gezondheidszorgsysteem toekomstbestendig te maken zijn financiële duurzaamheid, sociale duurzaamheid en personeelsduurzaamheid. Financiële duurzaamheid richt zich op de uitgaven die de Nederlandse overheid doet in de zorgsector. Gezien de demografische en technologische ontwikkelingen wordt verwacht dat de zorguitgaven in de toekomst sneller zullen stijgen dan de economische groei. Dat voorspelt de Nederlandse overheid (RIVM) in een vooronderzoek. Er wordt voorspeld dat de zorguitgaven tot 2060 met gemiddeld 2,8 procent per jaar zullen blijven stijgen, vergeleken met de volumegroei van 1 tot 1,5 procent voor de economie als geheel. Dit komt vooral door de stagnatie van de productiviteit in de Nederlandse zorgsector.
Volgens de Nederlandse regering (Ministerie van Algemene Zaken, 2022) zijn er slechts 3 oplossingen beschikbaar om deze stijgende uitgaven te subsidiëren:

– (1) het verminderen van het aandeel van de overige overheidsuitgaven door de overheid
– (2) het verhogen van de collectieve belastingdruk
– (3) het verhogen van de staatsschuld

Het programma “TAZ” richt zich op de duurzaamheid van het personeel. “TAZ” is gestart in 2022. “TAZ” staat voor “Toekomstbestendige Arbeidsmarkt Zorg & welzijn” wat zich vertaalt naar “Toekomstbestendige Arbeidsmarkt Zorg & Welzijn”. Het percentage mensen dat in de Nederlandse gezondheidszorg werkt, is sinds het begin toegenomen
Jaren zeventig van 7 naar ruim 15 procent.

Momenteel is ongeveer één op de zeven werknemers van de Nederlandse beroepsbevolking werkzaam in de zorgsector. Over ongeveer veertig jaar moet dit één op de drie werknemers zijn om aan de zorgvraag te kunnen voldoen. Het is daarom noodzakelijk dat de mensen die in de zorgsector werken, werknemers in de zorgsector blijven. De duurzaamheid van het personeel richt zich op dit punt (Ministerie van Algemene Zaken, 2022).

Om gezondheidswerkers binnen het Nederlandse gezondheidszorgsysteem te houden zijn enkele wijzigingen voor gezondheidswerkers voorgesteld. Deze zijn bijvoorbeeld dat medewerkers al tijdens de opleiding betrokken worden bij zorginnovaties, dat er goede stagebegeleiding is en een aantrekkelijk (leer)werkprogramma waardoor ze kunnen doen waarvoor ze zijn opgeleid; ze de kans krijgen om zich verder ontwikkelen, zodat ze minder tijd besteden aan administratieve lasten, dat ze toegang hebben tot nieuwe werkmethoden en technologie om de arbeidsvreugde te vergroten en dat ze inspraak hebben in de manier waarop er uitgerust wordt gewerkt. Dit alles draagt ertoe bij dat de zorg- en welzijnssector een goede sector is en blijft om in te werken.

Sociale duurzaamheid richt zich op de opvattingen die de Nederlandse bevolking heeft over het gezondheidszorgsysteem en hoeveel zij bereid zijn te betalen voor hun gezondheidszorg. In Nederland is een verzekering verplicht. Als de verzekeringsprijzen stijgen, zijn mensen gedwongen de kosten te betalen en zullen ze ontevreden zijn. Sociale duurzaamheid is de algemene mening over de gezondheidszorg (bijvoorbeeld toegankelijkheid en kwaliteit) en de financiële steun die de Nederlandse bevolking kan (en wil) geven aan hun gezondheidszorgsysteem.